Cây Nữ Lang – Thần dược cho người bị mất ngủ

Ngày càng có nhiều người mắc chứng mất ngủ. Đáng lo ngại hơn, độ tuổi mắc chứng mất ngủ ngày càng trẻ hóa và có nhiều nguyên nhân gây mất ngủ. Sử dụng các bài thuốc Đông y chữa mất ngủ là phương pháp được nhiều người lựa chọn vì tính hiệu quả và an toàn cao, nổi bật là dùng cây nữ lang chữa mất ngủ. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng Cây Nữ Lang chữa mất ngủ rất hiệu quả.

Vị thuốc Nữ lang
Tên tiếng Việt:

• Nữ lang

Tên khoa học:

• Valeriana hardwickii Wall.

Họ:

• Valerianaceae (Nữ lang)

Công dụng:

• dùng làm thuốc an thần, giảm lo âu, chữa mất ngủ, động kinh, đau dạ dày

Mô tả cây:

• Cây thân thảo, sống lâu năm. Cây cao khoảng 1m, có khi hơn. Thân nhẵn, có rãnh, đôi khi có lông trên các đốt và ở gốc.
• Lá kép lông chim lẻ, dài 5-10 cm, rộng 3,5-7,5 cm, 3-5 lá chét nguyên hay khía răng, dài 1-6 cm, rộng 0,5-3 cm, không cuống, lá chét tận cùng lớn hơn, lá ở gốc thường khô héo trước khi cây có quả.
• Cụm hoa mọc thành xim ngù, tỏa rộng trên một cán dài; lá bắc khía răng; hoa nhỏ màu trắng; đài dính với bầu, có 10 răng nhọn; tràng 5 cánh hợp ở phía dưới thành ống hẹp; nhị có chỉ nhị ngắn, bầu hạ.
• Quả bế dẹt, một mặt có 3 đường lồi, mặt kia sần sùi, mang đài tồn tại, có răng mảnh, nhọn, nom như lông.
  Mùa quả tháng 10 – tháng 2.

Phân bố, Sinh thái:

• Ở Việt Nam, có 2 loài nữ lang và sì to (V. jatamansi Jones) mọc ở vùng núi cao trên 1300m.

Cây phân bố rộng ở một số tỉnh:

• Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu, Quảng Nam, Lâm Đồng,…

Cây Nữ Lang là cây ưa khí hậu ẩm mát ở vùng nhiệt đới núi cao. Hằng năm, cây mọc từ hạt được thấy vào cuối mùa xuân và đầu mùa hè. Sang thu, sau khi quả già, toàn cây tàn lụi, hạt phát tán xung quanh gốc cây mẹ.
Nữ lang được xếp vào loại cây quý hiếm ở Việt Nam. Vài năm gần đây, cây đã được thu thập và trồng tại Trại thuốc Sa Pa – Viện dược liệu với kết quả tốt.

Bộ phận dùng:

• Rễ thu hái vào mùa thu, dùng tươi hoặc phơi khô.

Thành phần hóa học:

• Rễ nữ lang có tinh dầu và mùi thơm đặc trưng của V.officinalis. Trên sắc ký khí lớp mỏng, với nhiều dung môi khác nhau, tinh dầu nữ lang cho nhiều vệt giống như vết ở tinh dầu V.officinalis (Đặng Hồng Vân và cs, 1973).

Tác dụng dược lý:

• Theo tài liệu nước ngoài, rễ nữ lang có tính chất giống như V. jatamansi và V. officinalis, đó là các tác dụng an thần, gây ngủ, giảm lo âu, giảm co thắt cơ trơn. Ngoài ra, cây còn có tác dụng điều hòa kinh nguyệt, làm ra mồ hôi.
• Để phần nào hiểu rõ tác dụng dược lý của nữ lang, xin giới thiệu sơ lược về tác dụng dược lý của V. officinalis để tham khảo.
• Đối với hệ thần kinh, các loạt chất chiết được từ V. officinalis như valerenal, acid valerense và valeranon đều có tác dụng ức chế thần kinh trung ương.
• Đối với hệ cơ trơn, thành phần tinh dầu của V. officinalis trên tiêu bản ruột thỏ cô lập có tác dụng đối kháng với co bóp do acetylcholine hoặc bari chlorid gây nên.
• Đối với tim mạch, dạng chiết bằng ethanol của V. officinalis thí nghiệm trên mèo gây mê, mở lồng ngực, tiêm tĩnh mạch với liều 50mg/kg thể trọng có tác dụng làm tăng lưu lượng tuần hoàn mạch vành, giảm nhịp tim rõ rệt và gây hạ huyết áp trong thời gian ngắn.

Tính năng, Công vị:
Cây Nữ Lang có vị ngọt, đắng, tính bình, vào 2 kinh: tâm, can có tác dụng minh tâm, an thần, hoạt huyết, thông kinh
Vai trò của giấc ngủ:

• Giấc ngủ có một vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe về mặt thể chất lẫn tinh thần cho con người.
• Con người duy trì được sự tỉnh táo, khả năng làm việc vào ban ngày, các chức năng của não bộ cũng như toàn bộ cơ thể đều được phục hồi là nhờ một giấc ngủ đầy đủ.
• Thông thường khi ngủ dậy ta cảm thấy cơ thể khỏe mạnh, sảng khoái, không mệt mỏi, đó được xem là giấc ngủ ngon.

Mất ngủ gây ra những hậu quả gì?
Mất ngủ lâu ngày có thể dẫn đến một loạt những hậu quả sau:

• Ảnh hưởng tới não bộ: Suy giảm trí nhớ, tổn thương tế bào thần kinh, trầm cảm…
• Ảnh hưởng tới tim mạch: Tăng nguy cơ cao huyết áp.
• Ảnh hưởng tới hệ miễn dịch: Suy giảm hệ miễn dịch, tăng nguy cơ ung thư.
• Ảnh hưởng tới tinh thần: Lờ đờ, uể oải, mệt mỏi, mất tập trung, kém minh mẫn, dễ cáu giận, căng thẳng.
• Ảnh hưởng tới ngoại hình, làn da: Da xạm, khô, quầng mắt thâm, xuất hiện nhiều nếp nhăn.

Cây Nữ Lang có tác dụng gì?
Theo TS. Nguyễn Duy Thuần (Nguyên Viện trưởng viện nghiên cứu Y dược học Tuệ Tĩnh), thành phần có tác dụng quan trọng nhất của cây nữ lang là acid Valerenic và các dẫn xuất Valepotriates. Chúng gắn kết vào thụ thể GABA (acid quan trọng duy trì hoạt động của não bộ, giấc ngủ) nên giúp ngăn chặn căng thẳng và bất an đến vùng thần kinh trung ương. Điều này giúp phục hồi quá trình ức chế của não bộ, giúp giảm kích thích làm bệnh nhân dễ ngủ hơn. Đặc biệt, khác với các nhóm thuốc Tây an thần gây ngủ, sử dụng nữ lang lâu dài hoàn toàn an toàn, không gây ra tác dụng phụ như: gây nghiện, lệ thuộc, suy giảm tập trung, giảm trí nhớ và suy giảm hoạt động thể chất”.
Nghiên cứu trên 11.168 bệnh nhân mất ngủ của chuyên gia Đức sử dụng cây nữ lang cho thấy: 94% người bệnh mất ngủ từ nhẹ đến trung bình đã cải thiện các triệu chứng khó ngủ, trằn trọc tỉnh giấc giữa đêm, không còn mệt mỏi khi thức dậy.

Từ ngàn xưa, người dân tộc Mèo ở vùng cao Tây Bắc đã biết sử dụng cây nữ lang chữa mất ngủ. Ngày nay, qua nhiều nghiên cứu, các nhà khoa học đã chứng minh cây nữ lang còn có những công dụng như:

• An thần, điều trị mất ngủ.
• Chống co giật
• Hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày
• Hỗ trợ điều trị bệnh mạch vành, tim mạch, thiếu máu cơ tim
• Bảo vệ tế bào gan, hỗ trợ điều trị viêm gan B

Cây Nữ Lang dùng được cho những đối tượng nào?

• Người bị mất ngủ (dùng được cho trẻ nhỏ).
• Người mắc bệnh động kinh, co giật.
• Người mắc bệnh viêm dạ dày.
• Bệnh nhân mắc các chứng bệnh tim mạch.

Tác dụng dược lý của Nữ lang:
Cây Nữ lang được sử dụng từ thời Hipocrates trong các bệnh về tiêu hóa, đầy hơi, bệnh đường tiết niệu. Tác dụng điều trị mất ngủ và các bệnh thần kinh của loài cây này được công bố từ cuối thế kỉ 16. Từ đó đến nay, cây Nữ lang đã được cho là hữu ích như một loại thuốc an thần gây ngủ, giải lo âu, chống co thắt, chống trầm cảm và chống co giật.

Nữ lang đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt trong danh mục thực phẩm chức năng.
Nữ lang đối với giấc ngủ:

• Người ta đã nhận thấy rằng loài cây này hữu ích để cải thiện chất lượng giấc ngủ trên người khỏe mạnh, bệnh nhân mất ngủ, bệnh nhân RLS, bệnh nhân tâm thần, bệnh nhân ung thư, bệnh nhân dương tính với HIV, phụ nữ sau mãn kinh, người cao tuổi. Tuy nhiên, cần duy trì sử dụng khoảng từ 1 – 8 tuần để đạt được hiệu quả đáng kể.
• Chiết xuất cây Nữ lang ở nồng độ tiêu chuẩn không ảnh hưởng đến tỉnh táo ban ngày; và đã được chứng minh tính an toàn hơn so với triazolam, temazepam (benzodiazepines) và diphenhydramine (kháng histamine).

Các tác dụng điều trị khác
Bên cạnh hiệu quả trong chứng mất ngủ và lo âu, một số lợi ích điều trị khác của cây Nữ lang đã được nghiên cứu như sau:

• Dùng chiết xuất của nó mỗi ngày trong 8 tuần có hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng của rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD).
• Dùng rễ, thân rễ cây mỗi ngày trong 1 tháng cải thiện nhận thức ở bệnh nhân chạy thận nhân tạo.
• Dùng rễ, thân rễ cây mỗi ngày trong 8 tuần ngăn ngừa rối loạn chức năng nhận thức sau phẫu thuật bắc cầu mạch vành.
• Dùng rễ cây hoặc chiết xuất mỗi ngày trong 8 tuần làm giảm mức độ nghiêm trọng và tần suất bốc hỏa ở phụ nữ mãn kinh và sau mãn kinh.
• Ngoài ra, dùng rễ hay thân rễ mỗi ngày trong 3 ngày của 2 chu kỳ liên tiếp, làm giảm mức độ đau và ngất ở phụ nữ trẻ bị đau bụng kinh.

Trước khi dùng Cây Nữ Lang cần lưu ý những gì?
Báo cho bác sĩ các loại thuốc hoặc thảo dược nào mà bản thân đang sử dụng, tình trạng dị ứng với bất kỳ chất nào của cây nữ lang hoặc các loại thuốc/thảo mộc khác, bất kỳ bệnh lý/rối loạn hoặc tình trạng sức khỏe trước khi bắt đầu dùng nữ lang:

• Nếu có thai hoặc cho con bú, bệnh nhân chỉ nên dùng thuốc theo khuyến cáo của bác sĩ;
• Chưa có đầy đủ thông tin về mức độ an toàn của cây nữ lang với phụ nữ mang thai và cho con bú;
• Nên ngừng sử dụng nữ lang ít nhất 2 tuần trước khi tiến hành phẫu thuật.

Cây Nữ Lang là thảo dược chữa bệnh mất ngủ rất tốt. Tuy nhiên, để có hiệu quả cao nhất, người dùng cần có một chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý, giữ tinh thần luôn thư thái để có một giấc ngủ tốt, cải thiện chất lượng cuộc sống.